Het Grabower altaar - houtsnedes

Beschrijving

Het altaarstuk, om precies te zijn het retabel van het hoogaltaar, bestaat uit twee delen: een groot houtsnijwerk en een geschilderd deel dat zich vóór het houtsnijwerk bevond. Het houtsnijwerk was zodoende alleen zichtbaar als de luiken van het geschilderde deel geopend waren.

Houtsnijwerk

Het hoofddeel van het altaarstuk bestaat uit een schrijn (kast) met een middendeel, twee zijluiken en een predella (de sokkel). In het schrijn staan in totaal 58 beschilderde beelden en 1 crucifix, die allemaal verwijderbaar zijn. De beelden tonen apostelen, heiligen en profeten.

Het houtsnijwerk.

Het is niet zeker of Bertram zelf mes en beitel heeft gehanteerd voor de vele houtsnedes. Gezien de stijlverschillen in de gesneden beelden denkt men dat het meeste werk door verschillende medewerkers van zijn atelier is verricht.

Crucifix

Grabower altaar, centrale houtsnedeCentraal in het schrijn staat de gekruisigde Jezus, geflankeerd door Maria en Johannes de Evangelist. Het 131 cm hoge kruis staat op de heuvel Golgotha. Uit koolstofdatering is gebleken dat kruis en Jezus rond 1300 zijn vervaardigd en dus ouder zijn dan de overige delen van het retabel. Er is dus een reeds bestaand crucifix gebruikt.

Wijze en domme vrouwen

Interessant is ook de bovenrand van het middendeel. Grabower altaar: wijze en domme vrouwen (fragment) Links zijn vijf vrouwen te zien met een brandende lantaarn, en rechts vijf vrouwen zonder licht. Ze komen uit Mattheüs 25, waar het verhaal wordt verteld van de tien maagden die een bruidegom zouden verwelkomen en lang moesten wachten. Ze hadden allen lantaarns bij zich, maar slechts vijf hadden ook olie meegenomen om de lantaarns te laten branden. De anderen liepen het feest mis. Het verhaal van de wijze en de domme vrouwen wordt gezien als een oproep om altijd voorbereid te zijn op de jongste dag.

Predella

fragment uit de predella

De predella, het voetstuk, bevat twaalf beelden: zes kerkvaders, twee heiligen, een pseudo-apostel (Dionysius), Maria, de Engel en Johannes de Doper. Van links naar rechts op de afbeelding hierboven: Augustinus, Hieronymus, Gregorius, de engel, Maria, Johannes, Dionysius Areopagita, en Chrysostomus. Niet op de afbeelding: uiterst links Origines en Ambrosius, uiterst rechts de heiligen Bernardus en Benedictus.

Voor de duidelijkheid: Maria en de engel (samen gesitueerd onder het crucifix) beelden de verkondigingsscène uit, de annunciatie, het moment waarop Maria te horen kreeg dat zij uitverkoren was om het leven te schenken aan de zoon van God.

De predella is ongeveer 50 cm hoog en had aan de achterkant een kast. Vermoedelijk werden daarin attributen voor de mis bewaard.

Heiligen, apostelen, profeten, drie wijzen

44 beschilderde houten beelden van ongeveer 50 cm hoog.

linkervleugel
Ursula, Gereon (een Keulse heilige), de drie wijzen Caspar, Balthasar, Melchior, en Maria Magdalena.
De profeten Hosea, Daniël, Ezechiël, Jesaja, Jeremia, de apostel Thomas.		 middendeel, links
Apollonia, Agathe, Agnes, Cecilia, Christina.
De apostels Bartholomeüs, Jakobus de Mindere, Johannes, Andreas, Petrus.		 middendeel, rechts
Dorothea, Margaretha, Catharina, Barbara, Gertrude.
De apostels Paulus, Jakobus de Meerdere, Matthias, Filippus, Mattheüs.		 rechtervleugel
Elisabeth, Michael, Stephanus, Erasmus (Elmo), Laurentius, en de profeet Micha.
De apostels Simon en Judas Taddeüs, de profeten Joël, Amos, Obadja, Jona.

Grabower altaar: « inleiding | houtsnedes | » geschilderde panelen

Statenvertaling on line - bijbel en kunst

Inhoud