Jan Havicksz. Steen ca. 1626 – 1679

De huwelijksnacht van Tobias en Sara

olieverf op doek (81 × 123 cm) — 17e eeuw
Museum Museum Bredius, Den Haag

Biografie van Jan Havicksz. Steen

Bestel een reproductie

Dit werk is gekoppeld aan Tobias (Tobit) 8:4

Met zeven eerdere partners van Sara was het slecht afgelopen: ze stierven allen in de huwelijksnacht. Tobias genoot echter de bescherming van aartsengel Rafaël, die de duivel die nacht had vastgebonden.

Dit schilderij was lange tijd gesplitst - het is onbekend hoe dat is gebeurd. Bij een restauratie in de jaren 1960 werden op het linker deel de vleugels van de engel en een deel van de schede ontdekt, waardoor duidelijk werd dat de twee schilderijen ooit één waren geweest. In 1996 werden de twee delen weer samengevoegd, zie het verslag.

De hereniging creëerde wel een eigendomsprobleem: het rechter deel is eigendom van het museum, maar het linkerdeel behoort tot de collectie Goudstikker. Die collectie werd in 2006 overgedragen aan de erfgenamen, na sinds 1945 eigendom te zijn geweest van de Nederlandse staat. Het museum wilde het linkerdeel kopen, maar kon niet genoeg geld verzamelen. Daarop wilde de gemeente (eigenaar van het museum) het deel met de aartsengel verkopen aan de erven Goudstikker. Tegenstanders met meer besef van de waarde van het schilderij dan de PvdA-wethouder van Cultuur maakten bezwaar en stapten naar de rechter. In 2010 besloot de rechtbank dat het hele schilderij in het museum moest blijven, omdat Abraham Bredius in zijn testament had bepaald dat de aartsengel de museumcollectie niet mocht verlaten.

Het is niet bekend in welk jaar Steen dit werk schilderde. Men vermoedt overigens dat het oorspronkelijk zowel breder als hoger was; wellicht vormde het knielende paar het middelpunt van de compositie.