Man van smarten

Dit paneel was waarschijnlijk ooit het linker paneel van een tweeluik. Het andere paneel is thans niet meer bekend.

Het werk toont allerlei onderwerpen uit het lijdensverhaal. Christus met doornenkroon en kruis, staand in zijn graf, met in zijn borst de lanssteek. De lans en de stok met de spons die hem werd aangereikt worden op de achtergrond vastgehouden door een engel. Rechtsboven zijn de werktuigen te zien waarmee Jezus gemarteld werd, inclusief de zuil. De engel uiterst links heeft in zijn handen de nagels waarmee Jezus aan het kruis werd genageld.

De figuren op de voorgrond zijn Maria Magdalena (biddend), en de treurende Maria en Johannes de Evangelist.

Door de figuren dicht op elkaar te plaatsen en ze niet in hun geheel af te beelden, maakte Geertgen een intieme compositie, ondanks de vele onderwerpen die aan bod komen. Graf en kruis geven de afbeelding structuur. De goudkleurige afbeelding geeft het geheel een warme gloed.

Wellicht was het paneel bedoeld om het lijden van Christus als een dramatisch gegeven te tonen. Daarin is het zeker geslaagd. Voor kunsthistorici is het een van de circa vijf kernwerken van Geertgen, samen met onder meer Johannes de Doper in de woestenij.

De titel Man van smarten is ontleend aan Jesaja 53:3-4, een passage die vaak gezien wordt als een oudtestamentische voorspelling van de komst van de Messias. Het was in de 15e eeuw een populair thema.